1 mei 2025

In 2027 verdwijnt de mogelijkheid om de energie die je opwekt met je zonnepanelen te salderen met je verbruik. Wat doe je dan met de stroom die je niet direct zelf verbruikt? Opslaan in een (dure!) batterij, of toch maar terugleveren aan je energieleverancier en afwachten of je er nog iets voor krijgt? De energiecoöperaties denken dat er slimmere oplossingen zijn. Die oplossingen komen voort uit nieuwe Europese en Nederlandse energiewetgeving waarin het concept ‘energiegemeenschappen’ is geïntroduceerd. Via energiegemeenschappen kunnen burgers, lokale overheden en kleine ondernemingen samen energie opwekken, delen en verkopen.

Wat is een Energiegemeenschap?

Volgens de Energiewet is een energiegemeenschap:

• een juridische entiteit die voor haar leden, vennoten of aandeelhouders activiteiten verricht op de energiemarkt (elektriciteit én warmte),
• die niet gericht is op het maken van winst en
• die als hoofddoel heeft het bieden van milieuvoordelen of economische of sociale voordelen in het lokale gebied waar ze werkzaam is of aan haar leden, vennoten of aandeelhouders.

Net als energiecoöperaties, kennen de coöperatieve energiegemeenschappen een democratische besluitvorming. De leden hebben het voor het zeggen en elk lid heeft een gelijke stem (ongeacht de investeringen die het lid heeft gedaan in energieprojecten).

Verder kan een energiegemeenschap die hernieuwbare energieprojecten ontwikkelt (bijvoorbeeld windmolens of zonneparken) in haar statuten opnemen dat alleen personen, gemeenten, waterschappen, provincies of gemeenschappelijke regelingen of micro-ondernemingen, kleine ondernemingen of middelgrote ondernemingen leden vennoten of aandeelhouders van de energiegemeenschap kunnen zijn.

Ook kunnen zij in hun statuten opnemen dat leden, vennoten of aandeelhouders in de nabijheid van het duurzame energieproject gevestigd moeten zijn.

Opwek én warmte

Bij de energiegemeenschappen zien we dat de warmtevraag en de opwek van elektriciteit steeds vaker worden geïntegreerd. Zo wordt in Nagele de elektriciteit die opgewekt wordt door zonnepanelen gebruikt om warmte te produceren en ondergronds te transporteren naar woningen. ZutphenEnergie ontwikkelt niet alleen windmolens en zonneparken, maar ook een warmtenet op basis van aquathermie. Betuwewind investeert vanuit de opbrengsten van de opwek van de windmolens in de warmtetransitie in de Betuwe. Energiegemeenschappen gaan daarom vaak over zowel opwek als warmte.

Local4Local

Local4local betekent samen met je energiegemeenschap je eigen energievoorziening organiseren volgens je eigen spelregels tegen een prijs die je ook zelf (samen) in de hand hebt.

De productie van duurzame energie is goedkoper geworden dan fossiele energie en de daaraan gekoppelde marktprijs van elektriciteit. Dat is de basis voor het project Local4Local. Het idee is dat inwoners voor hun energie niet meer betalen dan die kostprijs met een kleine plus erop. Lokaal opgewekte stroom wordt lokaal gedeeld met de leden van een energiegemeenschap. In een energiegemeenschap zijn de leden niet alleen groepen burgers, zoals gebruikelijk in een energiecoöperatie, maar kan iedereen in de lokale gemeenschap meedoen: burgers, bedrijven, gemeenten en maatschappelijk vastgoed.

Dit is waar we zo snel mogelijk naar toe willen als coöperatieve beweging in de energietransitie. Met een consortium van energiecoöperaties en onze coöperatieve energieleverancier om | nieuwe energie werkt onze koepelorganisatie EnergieSamen aan dit concept.

Energie delen

In de Energiewet die geldend is vanaf 1 januari 2026 is energie delen als nieuwe activiteit opgenomen. Daarmee is het voor iedereen die een eigen opwekinstallatie heeft (bijvoorbeeld zonnepanelen op het dak) of lid is van een energiegemeenschap mogelijk geworden om energie te delen, zonder tussenkomst van een commerciële leverancier.

De Energiewet bepaalt dat iemand alleen energie kan delen als hij of zij een contract heeft met een energieleverancier die energie delen aanbiedt en dat iedereen waarmee energie gedeeld wordt, ook een leverings- of terugleveringsovereenkomst heeft bij diezelfde energieleverancier.

Bij het delen van energie moet je er voor zorgen dat je de energie die wordt opgewekt ook op het lokale of regionale net (middenspanning) kan worden afgezet. Daarnaast brengt het een flinke bak administratief werk met zich mee.  Energiecoöperaties kunnen dat uitbesteden aan een onafhankelijke ‘energy sharing organiser’ ofwel energiedienstverlenener (zie bijvoorbeeld dit document van de Green Europe Foundation en de Heinrich Böll Stiftung uit 2024).

Een energiegemeenschap die een zonne- of windpark (gedeeltelijk) in lokaal eigendom heeft kan de opgewekte stroom delen met haar leden. Dat betekent dat het concept van Local4Local (energie leveren tegen een stabiele, eerlijke prijs) ook mogelijk is.

Meedenken en -doen

We staan nog aan het begin van het denk- en ontwikkelproces van de energiegemeenschap. Hoe vullen we dat in en met wie werken we samen? Welke expertise hebben we nodig en waar kunnen we die halen? Wat kunnen we leren van het Local4local consortium? Wil je hier de komende 1,5 – 2 jaar over meedenken, meld je dan bij samen@heuvelrugenergie.nl .

Verder lezen

• Position paper van Energie Samen ‘Van energiecoöperatie naar energiegemeenschap. 
• De koepelcoöperatie Energie van Utrecht en WarmteLokaal schreven in opdracht van de provincie Utrecht een praktische gids over energiegemeenschappen, inclusief een stappenplan om te komen tot een energiegemeenschap.
• Local4local: Lokale energie van en voor bewoners, tegen een eerlijke prijs
• Op de website van Duurzaam Door staat meer informatie over het ontwikkelen van samenwerking tussen de gemeente en de energiegemeenschap/coöperatie.